In een eerdere editie van Parketblad stond een foto van een parketteur die aan het werk was met een schuurmachine met stofzak. Als hoofdredacteur kreeg ik kritiek van sommige lezers. Zo’n foto hoort niet thuis in een vakblad, vonden zij. Daar denk ik genuanceerder over, maar natuurlijk vind ik ook dat parketteurs aan hun eigen gezondheid en die van anderen moeten denken. En dan is stofvrij schuren de aangewezen methode, met een parketschuurmachine die is goedgekeurd in de zogenaamde ‘Prestatietoets TNO’.
Al decennia is bekend dat fijnstof dat o.a. bij schuren vrijkomt schadelijk is voor de gezondheid: het is kankerverwekkend. Wie het web afstruint en social media bekijkt, ziet dat er nog steeds schuurmachines in de parketbranche worden gebruikt waarmee niet stofvrij kan worden geschuurd en zo grenswaarden worden overschreden.
Zo zijn er verhuurders van parketschuurmachines met apparaten in hun aanbod die zichtbaar een onvoldoende afzuigsysteem hebben. Vaak worden deze door particulieren gebruikt en het argument is dan dat zo’n machine maar een aantal uren tot hooguit enkele dagen wordt ingezet en normering dan minder belangrijk is voor de gezondheid van de gebruiker. Onterecht, want zichtbaar stof is schadelijk en de norm is er niet voor niets. Ook in de parketbranche zijn er nog steeds parketteurs die werken met machines die niet aan de eisen op het gebied van houtstof voldoen. Komt er stof vrij naar de ademzone tijdens de bewerkingen, dan wijst dit op het niet gebruiken van de juiste beheersmaatregelen of op het niet goed functioneren van deze beheersmaatregelen. Stof van hardhout is door de overheid geclassificeerd als kankerverwekkend en stof van zachthout als verdacht. Daarnaast kunnen houtsoorten stoffen bevatten die de huid, ogen en slijmvliezen irriteren. Huiduitslag, eczeem of astma kunnen dan het gevolg zijn.
Wettelijk beleid stof op de werkplek
Het wettelijk beleid van het Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid met betrekking tot het werken met gevaarlijke stoffen is grotendeels terug te vinden in hoofdstuk 4 van het Arbobesluit. Uitgangspunt is dat werknemers hun werk veilig en gezond kunnen doen en indien gewerkt wordt met gevaarlijke stoffen, de blootstelling aan gevaarlijke stoffen zoveel mogelijk moet worden voorkomen. Werknemers moeten worden voorgelicht en er moeten passende maatregelen worden ingezet. In het Arbobesluit is opgenomen dat de maatregelen in een bepaalde volgorde worden genomen, volgens de arbeidshygiënische strategie. Voor werken met gevaarlijke stoffen is hiervoor een concretere uitwerking gemaakt in de STOP-strategie.
Werkgevers dienen te bepalen of werknemers veilig werken met gevaarlijke stoffen. Dit kan door de blootstelling aan een stof te vergelijken met de grenswaarde van de stof. Indien de blootstelling lager is dan de wettelijke of publieke grenswaarde dan kan men veilig werken. De Sociaal-Economische Raad beheert de databank Grenswaarden Gevaarlijke Stoffen op de werkplek. In deze databank zijn de grenswaarden terug te vinden die gelden in Nederland en andere landen.
Label stofvrij werken
TNO heeft een protocol ontwikkeld voor de uitvoer van de prestatietoets van gereedschappen en stofzuigers om te komen tot het uurlabel voor stofvrijwerken. Het protocol beschrijft hoe (hand)gereedschappen met hun specifieke beheersmaatregelen tijdens operationeel gebruik op een objectieve manier beoordeeld kunnen worden op de uitstoot van schadelijke stoffen (respirabel kwarts, houtstof (hardhout), asbest, lasrook, chroom, nikkel e.a.).
Het uitgangspunt voor het label stofvrij werken is de beoordeling van integrale gereedschapssystemen, bijvoorbeeld het gereedschap met stofafzuigkap, afzuigslang en stofzuiger. Met deze testmethodiek wordt de blootstelling beoordeeld van werknemers aan schadelijke stoffen ten opzichte van de geldende grenswaarden (GSW TGG-8u). De blootstelling wordt gemeten tijdens het bewerken (boren, schuren, slijpen, zagen, …) van de bouwmaterialen kalkzandsteen, beton, hout en overige materialen. Deze werkzaamheden worden uitgevoerd in de Testkamer beschikbaar bij RPS te Zwolle, en betreft een relatief kleine werkruimte (15 m3).
Grenswaarde
De grenswaarde voor gevaarlijke stoffen wordt in principe vastgesteld op basis van het ‘drempelwaarde-effect’. Dat betekent dat bij concentraties er geen gezondheidseffecten aangetoond zijn onder de grenswaarde. Om die reden is het voldoende als de werkgever kan aantonen dat de blootstelling aan een stof beneden de wettelijke grenswaarde ligt.
Voor stoffen zonder ‘drempelwaarde-effect’, vaak kankerverwekkende en mutagene stoffen, en stoffen die allergieën aan de luchtwegen kunnen veroorzaken, geldt dit niet: ook onder de officiële grenswaarden zijn er gezondheidseffecten. Om die reden moet de blootstelling zo laag mogelijk worden gehouden voor dergelijke stoffen. Met andere woorden: wanneer de blootstelling onder de grenswaarde ligt maar het is technisch mogelijk de blootstelling nog verder te verlagen (bijvoorbeeld door toepassing Stand der Techniek), dan is de werkgever daartoe verplicht.
Er wordt dus onderscheid gemaakt tussen grenswaarden voor verschillende schadelijke stoffen. Voor stoffen met een grenswaarde zonder ‘drempelwaarde-effect’ gelden strengere normen.
Voer voor discussie
Op fora waarop parketteurs te vinden zijn, is er wat stofzafzuiging betreft genoeg voer voor discussie. In veel reacties vind je terug dat veel stofafzuigers de hoeveelheid stof niet aankunnen en er daarom stofzakken (‘mondkapjes voor’) worden gebruikt. Op tijd leegmaken, geen centje pijn. Sommigen vinden een goede stofzuiger te duur. De elektrische installaties bij consumenten zouden soms ook de vereiste wattages niet aankunnen. Anderen zweren juist bij werken met de stofzuiger, veel veiliger en schoner.
Stofvrij schuren
Het heeft nog tot 2010 geduurd voordat de parketbranche verplicht werd om stofvrij te schuren. Reden waarom het zo lang duurde: er was op dat moment nog maar één aanbieder van een stofvrij schurende machine. Voor kankerverwekkende stoffen wordt door de overheid een grenswaarde vastgesteld. Voor houtstof is dit 2 mg/m3 gemiddeld bij een blootstelling van 8 uur. Hierbij wordt geen onderscheid gemaakt tussen hardhout en zachthout, aangezien er vaak blootstelling aan beide houtsoorten is. Vanwege het risico op kanker moet de blootstelling aan stof van (hard)hout zoveel mogelijk worden voorkomen. Om aan die eis te voldoen, dient een parketschuurmachine goedgekeurd te zijn in de zogenaamde ‘Prestatietoets TNO’. De machines die voldoen, zijn te vinden via stofvrijwerken.tno.nl. Aanvullend (maar nooit als vervanging) mag gebruik gemaakt worden van ademhalingsbescherming. Stofvorming kan worden voorkomen door te zuigen in plaats van te vegen.
Tekst: Reinold Vugs